Kinderlezingen

Het is alsof we in een spannende film zijn beland. Het is donker in de zaal en we horen de muziek uit de film Mission: Impossible. Een man en een vrouw in witte overalls komen de zaal binnen. Ze zijn met blauwe zaklampen op zoek naar iets in een huiskamer. Het is een rommeltje, er ligt van alles op de grond. Hier is wat gebeurd, dat is wel duidelijk. Maar wat?

Uitvinder
De man in het witte pak blijkt Maurice Aalders te zijn. Hij is forensisch biofysicus en hij heeft onze hulp nodig bij het zoeken naar de dader. Hij vertelt ons dat er een duur sieraad is gestolen, maar wie is de dief? Niemand heeft de inbraak gezien dus moeten we op zoek naar de zogenaamde stille getuigen. Dat zijn sporen die niet praten maar wel heel veel informatie over het misdrijf prijs kunnen geven.

Maurice vertelt wat een forensisch biofysicus doet: “Wij bedenken nieuwe technieken, zoals deze speciale zaklampen, voor onderzoek op de plaats van het misdrijf.” Hij is dus eigenlijk ook een uitvinder. Daarnaast geeft hij les aan de Universiteit van Amsterdam. Eén van de kinderen heeft meteen al een brandende vraag: “Waar koop je die zaklampen?”

Witte pakken
“Waarom hebben we eigenlijk zo’n rare, witte vuilniszak aan?” vraagt Maurice aan het publiek. Om de sporen te beschermen weet een slimmerik uit de zaal te vertellen. Ieder mens laat namelijk constant sporen achter. Vingerafdrukken, haren, pluisjes uit je trui, schoenafdrukken, speeksel. Allemaal sporen die je onbedoeld achterlaat. De witte pakken moeten voorkomen dat de forensisch onderzoekers niet zelf hun eigen sporen achterlaten op het plaats delict. De capuchon zorgt er bijvoorbeeld voor dat er niet per ongeluk een haar niet de echte dader maar een forensisch onderzoeker als dader aanwijst.

Het plaats delict
De plek waar het misdrijf heeft plaatsgevonden heet het plaats delict. Als de politie heeft besloten dat een plek een plaats delict is, dan zetten de forensisch onderzoekers die plek eerst af met rood-wit lint. De volgende stap is fotograferen. Alles wat mogelijk een spoor zou kunnen zijn, krijgt een geel bordje met een nummer erop. Alle details worden zorgvuldig gefotografeerd. Op onze plaats delict is van alles te zien: op de grond ligt een roze pen, glasscherven, een verscheurd briefje. Een schilderij is van de muur gehaald. De kinderen mogen zeggen wat volgens hen belangrijke sporen zijn en dus voor nader onderzoek mee moet naar het laboratorium. In Nederland gaan belangrijke sporen meestal naar het Nederlands Forensisch Instituut in Den Haag voor onderzoek. Vandaag hebben we een mini lab in NEMO, waar we ook onderzoek kunnen doen.

Sporen die licht geven
Maurice heeft een blauwe zaklamp, die in het Engels crime light heet, maar Maurice noemt het forensisch licht. Deze lamp is heel handig om sporen zichtbaar te maken. Je kan daarmee namelijk cellen uit het lichaam licht laten geven. Door het blauwe licht erop te laten schijnen, stop je energie in de cellen. “Je weet dat licht energie is, want je kan het ook heel warm krijgen van licht bijvoorbeeld als de zon op je schijnt.” Meestal is dat licht meteen weer weg als je de lamp uitdoet, dat noem je dan fluorescentie. En je hebt ook fosforescentie. Dan blijven de cellen heel lang nagloeien. En nu blijken de oranje brillen, die de kinderen voor de lezing kregen, heel handig, want die houden het licht afkomstig van de blauwe lamp tegen. Zo zie je de gloed die de sporen uitstralen nog beter. “Als iemand heel erg heeft gezweet, zien we dat. Spuug en urine (plas) zien we ook hartstikke goed met forensisch licht.”

Bloed of ketchup?
Op een van de glasscherven die we op het plaats delict zagen zit bloed. Maar is het wel echt bloed? Het kan toch ook ketchup zijn of rode wijn, merkt een van de kinderen op. Laten we dan eerst maar onderzoeken of het wel echt bloed is. Maurice heeft daar een bijzondere fotocamera voor. Het is de enige camera ter wereld die speciaal voor forensisch onderzoek is ontwikkeld, vertelt hij. De camera kan wel 200 verschillende kleuren meten, heel veel meer dan onze menselijke ogen.”Ons oog is gevoelig voor rood, groen en blauw. Uit die drie keuren maken we de kleur die we waarnemen.” Maurice maakt een foto van het bloed op de scherf. Op zijn laptop zien we een grafiek met alle golflengtes. Dat heet een spectrum. “Dat is welke kleur wordt in welke mate geabsorbeerd. Dat is een beetje ingewikkeld maar waar je naar moet kijken is de vorm van het spectrum.” Het spectrum van bloed heeft drie kenmerkende piekjes en dat is precies wat we nu zien. Er zit dus geen ketchup op de glasscherf maar echt bloed. Wat helemaal fantastisch is aan de camera is dat deze ook kan vertellen hoe oud het bloed is en dat is heel belangrijke informatie. “Als wij bloed aantreffen op zo’n plaats delict als dit, dan moeten we wel zeker weten dat het iets te maken heeft met de inbraak. En niet dat het er al weken ligt. We moeten het spoor dat we vinden verbinden met het misdrijf.”

Vingerafdrukken
We gaan op zoek naar nog meer sporen op het plaats delict. Als we een vingerafdruk vinden, kunnen we zo misschien de dader vinden. Alle kinderen krijgen een vel papier en een blauw stempelkussen met inkt om hun eigen vingerafdruk eens te onderzoeken.. “Je ziet een bepaald patroon. Dat noem je de papillairlijnen.” We gaan op zoek naar kenmerkende bogen, lussen en krullen in onze eigen vingerafdrukken. Een van de kinderen heeft een dubbele krul. “Heel mooi!”, zegt Maurice, “Die zie je niet zo vaak.”

Maurice heeft op het plaats delict een dekseltje gevonden waar niks aan te zien is. Zou hier misschien een vingerafdruk op zitten? Maurice vertelt hoe dat in het echt gaat. “Dan leggen ze dat voorwerp waar misschien een vingerafdruk op zit in een kast met daarin lijm en water. Maurice doet dat vandaag in het klein. Hij doet een druppeltje superlijm (“Gewoon uit de winkel.”) en paar druppels water samen in een bakje. Dat maakt hij een beetje warm door er beker hete thee onder te houden en legt het dekseltje, waar mogelijk een vingerafdruk op zit, erboven op, zodat de lijmdamp erop kan neerslaan.

De dief
En dan is het even afwachten of er inderdaad een vingerafdruk verschijnt. En ja hoor, er is een prachtige vingerafdruk te zien. Nu kunnen we de verdachte vingerafdruk gaan vergelijken met de vingerafdrukken van alle mensen in de zaal. Alle kinderen blijken onschuldig, want geen van hen heeft een vergelijkbare vingerafdruk. Maar dan komt Maurice bij de volwassenen. En bij een jonge vrouw is er wel een match! “We hebben haar!”, roept Maurice. “Zeven jaar celstraf!”, roept één van de kinderen. Gelukkig was het allemaal maar een spel en hoeft niemand naar de gevangenis.